۱۳۸۹ آبان ۲۹, شنبه

مخاطب ارتباط‌‌جمعي؛ "گيرنده" يا "قرباني" ؟!!!

با توجه به شرايط عصر حاضر يعني گستردگي، تراكم و انباشتگي اطلاعات در حوزه‌هاي مختلف؛ موضوع رو به رشد تراكم اطلاعات(۱)براي مخاطبان در عرصه ازتباطات، اهميت ويژه‌اي مي‌يابد. و اين موضوع تا جايي پيش‌مي‌رود كه بعضي نويسندگان مي‌گويند : " مخاطب ارتباط‌جمعي نه يك "گيرنده" بلكه يك "قرباني" است. ( Hiebert, Ungarait & Bohn, 1972 )

ریچارد سول وورمن(۲)در باره مسأله نگراني اطلاعاتي مي‌گويد: " مسأله‌اي كه لازم است درك كنيم با شكاف رو به گسترش ميان آنچه مي‌فهميم و آنچه تصور مي‌كنيم، ايجاد شده است. "

اورين كلپ(۳)جامعه شناس (۱۹۸۲، ۱۹۷۸) شكاف رو به تزايدي را كه ميان اطلاعات و معني روي مي‌دهد، توصيف كرده‌است. كلپ براي تشريح اين موضوع استعاره قيف بزرگ را به‌كار مي‌برد و مي‌گوید مخاطبان ارتباط جمعی مانند کسانی هستند که زیر قیف نشسته‌اند و تلاش می کنندُ قطعه های معما را که از سوراخ قیف به پایین می افتد، کنار هم بگذارند. البته این کار بسیار مشکلی است زیرا نه تنها قطعه ها سریع‌تر از آنچه که ما بتوانیم با آن کار کنیم به پایین می افتند، بلکه خیلی از آنها اصلا" به معمایی که ما در حال کار با آن هستیم تعلق ندارند.

این مهم باعث شده است که ما همواره شاهد تحولات بزرگی در شیوه های استفاده از رسانه ها باشیم. و همانگونه که در یکی از پست‌های قبلی نیز به آن اشاره کردم؛ بحث اعتماد به رسانه يكي از شيوه‌هايي است كه حل اين مشكل را تسهيل مي‌كند و روابط‌عمومي‌ها مي‌توانند با استفاده از اين اصل، مفهوم "قرباني" را براي مخاطبان ارتباط جمعي حتي در شرايط عصر حاضر به "گيرنده" تغيير دهند.

................................................................................................ 
  1. Information Overloand
  2. Saul Wurman
  3. Orrin Klapp

................................................................................................................................... 

منابع: 

  1. Saul Wurman.R (1989) Information Anxiety
  2. Klapp.O (1982) , Meaning Lag in the Information Society,Journal of Communication، Volume 32 , Issue 2 , pages 56–66, June 1982
  3. ورنر سورين- جيمز تانكارد، ترجمه دكتر عليرضا دهقان، نظريه‌هاي ارتباطات،دانشگاه تهران، 1384،چاپ دوم





۱۳۸۹ آبان ۱۲, چهارشنبه

تحليل محتوا؛ تحليل گفتمان

ارتباطات از جمله رشته‌هاي جديد، گسترده و پرنفوذي است كه در قرن بيست به اوج دست‌يابي به مفاهيم و نظريه‌هاي كارآمدي رسيده‌است. بنابراين ارائه درك عميق معناهاي نهفته در متون ارتباطي، مستلزم شناخت و در اختيار داشتن يك شيوه نوين تحليل در اين عرصه است.
 
دريافت ميزان اهميت نويسندگان، پديدآورندگان آثار و يا حتي كل فرهنگ‌ها به مقولات موضوعي خاص، احتمالا" بايد گسترده‌ترين موارد استفاده از تحليل محتوا تلقي شود.
هدف در بسياري از تحقيقات اجتماعي، پي بردن به ميزان توجهي است كه بر پديده، انديشه يا گرايشي خاص معطوف مي‌شود.
 
در تعريف تحليل محتوا، " برنارد برلسون " مي‌نويسد: " تحليل محتوا يك شيوه تحقيقي است كه براي تشريح عيني، منظم و كمي محتواي آشكار پيام‌هاي ارتباطي به‌كار مي‌رود."
 
مهم‌ترين كاربرد اين روش توصيف ويژگي‌هاي يك پيام است.استنباط دربارهٔ فرستندگان پیام و دلایل یا پیش‌آیندهای پیام ؛ استنباط جنبه‌های فرهنگی پیام و تغییرات فرهنگی نيز از جمله كاربردهاي ديگر تحليل محتوا است.
 
در مقابل روش تحليل گفتمان يك روش كيفي است كه از اصلاح روش‌هاي اوليه تحليل رسانه‌ها حاصل شده است، اصلاحي كه شالوده زبان‌شناسي دارد.
ظهور و توسعه نظريه و روش تحليل گفتمان ناشي از برخي ضعف‌هاي مشاهده شده در پارادايم‌هاي موجود در تحقيق اجتماعي و نقدهاي وارده به آنها بوده است.
 
"تحلیل گفتمان عبارت است از تعبیه ساز و کار مناسب و اعمال آن در کشف و تبیین ارتباط گفته (یا متن) کارکردهای فکری ـ اجتماعی ". در عمل ؛تحلیل گفتمان در صدد کشف و تبیین ارتباط بین ساختار ديدگاه‌هاي فکری ـ اجتماعی و ساختارهای گفتمانی است.
 
از زاويه‌اي ديگر تحليل گفتمان اين‌گونه تعريف شده است كه: " با ايجاد برش‌هاي افقي و عمودي در سطح وعمق متن، معاني كلان و فوقاني ابتدا از طريق تجريد مؤلفه‌هاي متني از يكديگر و سپس با بررسي ساختارهاي خرد و كلان از لايه‌هاي مختلف متني و فرامتني در يك رابطه متقابل و هم‌زمان تحليل مي‌شوند."

 
-------------------------------------------------------------------
 
منابع
  • بديعي، نعيم.1380. تحليل محتوا، تهران: اداره كل تبليغات اداره هماهنگي روابط عمومي‌هاي كشور.
  • رسانه.سال۵.شماره۴.زمستان۱۳۷۳(ص ۳۶ -۵۰)
  • مير فخرايي، تژا.1383. فرايند تحليل گفتمان. تهران: مركز مطالعات و تحقيقات رسانه‌ها.
  • یارمحمدی، لطف‌الله.۱۳۸۳. گفتمان‌شناسي انتقادي. تهران؛هرمس
  • یارمحمدی، لطف‌الله و مجید خسروی نیک.1382.«شیوه ای در تحلیل گفتمان و بررسی دیدگاه های فکری ـ اجتماعی». نامه فرهنگ، شماره 42، 181ـ173